In een open brief aan de Verenigde Naties spreken honderd ondernemers op het gebied van robotica en kunstmatige intelligentie zich uit tegen de ontwikkeling van zogenaamde ‘killerrobots’. Tegelijkertijd neemt in de zorg onder de noemer van eHealth de ontwikkeling van zorgrobots een grote vlucht. Iets wat door zorgverleners, patiënten en hun omgeving met argusogen wordt gevolgd.
Zijn al die robots wel zo eng als ze er in eerste instantie uitzien? Of kunnen ze een waardevolle aanvulling vormen op menselijk handelen?
Schrikbeeld: op hol geslagen killerrobot
Legers van ‘Robocops’ veroveren de wereld en roeien de mensheid uit. Zo ongeveer is het beeld dat Hollywood ons al tientallen jarenlang schetst over killerrobots. In werkelijkheid worden robots vooral gebruikt om onze rotklusjes op te knappen, zoals het opruimen van bommen of kernafval en het uitvoeren van verkenningsvluchten in vijandelijk gebied.
Zolang er een menselijke operator meekijkt en meebeslist, is er waarschijnlijk niemand op tegen dat een drone een verkenningsvlucht uitvoert. Als een onbemand vliegtuig neerstort, kost dat veel geld, maar er zijn geen mensenlevens mee gemoeid. Maar de ontwikkelingen staan niet stil. Op dit moment zijn autonome wapensystemen al zover ontwikkeld dat zij zelfstandig doelen uitkiezen en de beslissing nemen om het vuur te openen. Zulke systemen zijn als gevolg van wetgeving voorlopig nog slechts beperkt inzetbaar – het gevaar van hacks of losgeslagen Terminators ligt op de loer. Maar hoe is dit over een paar jaar?
Schrikbeeld: een niet van echt te onderscheiden zorgrobot
In de zorg is de angst voor robotisering mogelijk nog veel groter. Hier is geen sprake van gevaarlijk werk dat robots overnemen, maar vooral veel repeterende werkzaamheden. Er moet medicatie worden verstrekt. Een bed opgemaakt. De patiënt verplaatst en gezwachteld. Of er worden metingen verricht. Allemaal werk dat robots onze zorgverleners in toenemende mate uit handen kunnen nemen. Technisch gesproken in elk geval, ethisch gezien is er op het vervangen van handen aan het bed door robots wel het een en ander aan te merken.
Want bieden robots wel dezelfde compassie als zorgverleners dit doen? Signaleren zij zaken die verder gaan dan die ene taak waarvoor ze zijn ingericht, zoals een sterk vervulde woning van een oudere patiënt? En ook niet onbelangrijk: wat gebeurt er met onze huidige zorgverleners als een robot hun taken overneemt?
Voorlopig is de inzet van zorgrobots nog beperkt, het gaat slechts om enkele pilots met knuffelrobots voor dementiepatiënten, operatierobots en bijvoorbeeld zorgrobot Alice. Maar ongetwijfeld worden de mogelijkheden in de nabije toekomst sterk verruimd.
De vraag is: vinden we dit een goed idee?
